UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)

 Diasporada yaşayan Doğu Türkistanlı Uygur Türkü Aydınlar,  inşa tarihi ilk Müslüman Türk devleti Karahanlılar İmperatorluğuna kadar dayanan(M.S. 932) bu devletin başkenti ve Doğu Türkistan’in kadim kültür  merkezi  Kaşgar’in sembolü  Eyidgah(Bayram yeri)Camisinin  Uygur Türklerinin siyasi realitesinin bir gerçeği özgürlük ve bağımsızlık arzu ve taleplerinin bir sembolü  olduğunu açıkladılar.

Çin işgal yönetiminin  2017 yılında Doğu Türkistan genelinde başlattığı ÇKP devlet terörü temelli toplu tutuklamalar,Çin tipi Nazı Toplama Kampları uygulamaları ile birlikte ibadete kapatarak  girişi ücretli bir  Müzeye çevirdiği  Kaşgar Eyitgah Camisinin  tarihten beri Uygurların  siyasal, toplumsal, sosyal  ve dini hayatındaki  önemi ve rolü hakkındaki görüşlerini şöyle  açıkladılar:

Dr.İlşat Hasan Uygur Siyaset Bilimci ve Aktivist – ABD

ABD’de yaşayan Doğu Türkistanlı Uygur Siyaset bilimci ve DUK İcra Komitesi   Üyesi Dr.İlşat Hasan’in değerlendirmesi şöyle ; ” Çin işgal yönetimi  Kaşgar’in sembolü Eyidgah Camisini ibadete yasaklayarak Müzeye çevirmiştir. Bu ise bu ibadet mekanının fonksiyonunu Camiden Müzeye çevirerek  ayakta olduğunu yıkmadığı  iddia ederek  dünyayı aldatmak istemesidir. Bu sahtekarlık ise, Çin’in işgal tarihinde sık sık başverduğu  bir cinayettir. Doğu Türkistan’in 1877’deki 2.Çin Mançur istilasında İşgal  Ordusu Başkomutanı General Zuzungtang Kaşgar’a askeri Vali olarak atadığı Çinli Liyu Cungtang  adındaki adamı Eyitgah Camisini  ibadete kapatarak Caminin kapısına kilit vurmuştur. Bir hafta sonra Kaşgar’ın önde gelen din bilgilerinden bir zat,  bir Cuma günü  kendi cenaze namazını kıldırarak Beyaz kefenini giyerek   Caminin kilidini kırarak  Camiyi ibadete açmıştır. Gerçi İşgal güçleri kendisini tutuklayarak hapsetmiştir. Ancak, Kaşgar halkı ayaklanarak Caminin ibadete açık kalmasını sağlamışlardır.  Kaşgar Eyidgah Caimisi Uygur Türklerinin dini inançlarının ve  duyarlılıklarının  sembolü Eyidgah Camisi ve diğer kutsal ibadet Mekanlarımız  Doğu Türkistan Türklerinin   tarihin hiç bir döneminde asla sönmeyen ve sönmeyecek olan özgürlük ve bağımsızlık  arzuları ile  iç içe geçmiştir. Eyidgah Camisi Doğu Türkistan siyasi tarihi ile iç içedir ve  bir birlerinden asla kopmayacak ve açılamayacak tarzda çok sıkı olarak  düğümlenmiştir. Bu iki kutsal kavram ve değer Birbirlerinden asla ayrılmamış ve bundan sonra da ayrılmayacaktır.” şeklinde konuştu.

Abdulveli Eyup  Eğitimci  ve Uygur Aktivist-  Norveç

Kaşgar’ın  bin yıllık   Müslüman geçmişine dayanan  bu kutsal Caminin Uygur toplumundaki   rolü çok   değerli ve önemlidir.    Uygur Türkleri arasında Eyidgah Camisinde Namaz kılmak bir kutsallık ve ayrıcalıktır. Ayrıca,  Bu camide namaz kılmak ve namaz sonrası  İmamın başlattığı  Nağra ve Surnay(Davul ve Zorna)  eşliğinde  Allah Taala’ya kendilerini bu bayram günlerine esenlikle kavuşturduğu için şükretmek ve  hamdetmek amacı ile Sema  oynamak  Uygurların  asla vazgeçmediği ve heyecanla semaya  çüştüğü ( katıldığı)  bin  yıllık bir gelenektir. Bayram namazından sonra yakınları, Komşuları ve Cemaatla  kucaklaşarak bir birlerini tebrik  ve ardından kısaca de olsa sohbet etmek olmazsa olmazlarındandır.  2017’de başlayan ÇKP Devlet terörü öncesinde de binlerce ÇKP’nin  İşgalci  Polis ve askerlerinin  ağır silahlarının kuşatması ve tehdidi altında  ve  Eyidgah Camisinin içi ve dışı yüzlerce güvenlik kamarası  ile         kontrol altında ve gözetildiği  günlerde  yine  binlerce Müslüman Uygur başına gelebilecek her şeyi göze alarak Camide namaza kılmaya cesaret edebiliyordu. Cami’de namaz kılmak özgürlüğün, baskı ve zulme  karşı direnmenin bir  sembolü idi.Camide namaz kılmaya gelenler Vatanseverliğin ülkesinin  bağmsızlığın ve halkının özgür olmasını isteyenlerin, anı İstiklalci olmanın  bir göstergesi idi.