UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ(UYHAM)
Yurt dışında yürütülen Doğu Türkistan Milli hareketinin en üst düzey temsil organı ve şemsiye kuruluşu Dünya Uygur Kurultayı(DUK) tarafından 23-25 Mayıs 2025 tarihleri arasında Almanya’nın Münih kentinde 3.Uygur Milli Kengeşi ve ardından diasporada yaşayan Uygur Türkü gençlere yönelik ve Uygur Gençlik Kurultayı düzenlendi. Toplantı sonunda yayınlanan ortak bildiride : ” Çin işgalindeki ana yurdumuz Doğu Türkistan için Özgürlük mücadelemizi temel insan hakları, hukuk ve adalet ve özgürlük çerçevesinde barışçıl bir şekilde aranması konusundaki sarsılmaz bağlılığımızı bir kez daha önemle vurgulamak isteriyoruz.” sözleri ile ifade edildi.
Her iki toplantıya 22’den fazla ülkede faaliyet gösteren 50 Doğu Türkistan ve Uygur STK.ları Doğu Türkistanlı Kanaat ve Toplum Önderleri, insan hakları savunucuları ile Genç Aktivistler , akademisyenler katıldı. Ayrıca, Türkiye başta çeşitli ülkelerden Parlamenterler, Siyasetçiler ve Doğu Türkistan davası gönüllüleri de katılarak destek verdi.
Bu her iki toplantıya katılan 150 kadar katılımcı 3 gün süresince genel toplantı ve tali Komisyon oturumlarında Çin’in işgalindeki Doğu Türkistan’daki insanlık suçları ile etnik soykırım uygulamalarını dile getirerek Çinli işgalcilerin bu acımasız vahşetinin durdurulması konusunda düşünce ve önerilerini dile getirdiler. Katılımcılar : “Özgürlük- Adalet- Temel İnsan Hakları ile Doğu Türkistan’in Türk Kimliğinin korunması için işbirliği ve ortak mücadele olduğu ” fikrini ifade ettiler.
Doğu Türkistan meselesi bağlamında küresel Kritik bir süreçte gerçekleşen her iki Toplantı Uygur diasporası arasındaki birliği güçlendirmek ve Çin hükümetinin Doğu Türkistan’da uyguladığı devam eden Uygur soykırımına ve Çin’in günden güne artan yaygın şantaj ve tehdit içirikli Sınır Ötesi baskılarına karşı alınacak tedbirler gündeme getirilerek tartışıldı. Dünya Uygur Kurultayı’nın uluslararası düzeyde yapılacak mücadele ve hak ve hukuk savunuculuk çabalarının koordineli olarak ortaya konulabilmesi için güçlü bir platform işlevi gördüğü de özellikle vurgulandı.
DUK tarafından düzenlenen bu toplantılara katılan, yazılı ve görüntülü mesaj göndererek Doğu Türkistan meselesinin çözümü noktasında katkı ve destek veren Misafirlerin listesi şöyle ;
- Doğu Bekin YRP. Milletvekili ve Genel Başkan Yardımcısı – Türkiye
- Türker Yörükçüoğlu BBP Genel Bşkan Yrd.cısı Türkiye
- Doç.Dr. Emin Serin BBP Genel Başkanı Danışmanı
- Yves-François Blanchet , Kanada Parlamento Üyesi ve Quebek Bloğu Lideri
- Alexis Brunelle Duceppe , Kanada Parlamentosu Üyesi
- Markétka Gregorová , Avrupa Parlamentosu Üyesi (video mesaj)
- Jiri Oberfalzer , Çek Senatosu Başkan Yardımcısı (yazılı mesaj)
- Iain Duncan Smith , Birleşik Krallık Parlamentosu Üyesi
- Barones Helena Kennedy , Birleşik Krallık Lordlar Kamarası Üyesi
- Avrupa Parlamentosu Başkan Yardımcısı Pina Picierno (yazılı mesaj)
- Oleksandra Matviichuk , Nobel ödüllü, Ukraynalı insan hakları avukatı
- Andrei Sannikov , Sivil Hareket Koordinatörü, Avrupa Belarus Vakfı Başkanı
- Young Kim , ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu Hint-Pasifik Alt Komitesi Başkanı
- ABD Kongre Üyesi Suhas Subramanyam
- Bavyera Eyalet Parlamentosu Başkan Yardımcısı Markus Rinderspacher
- Barbara Lochbihler , BM Zorla Kaybetmeler Komitesi ÜyesiÇağdaş Kölelik Biçimleri Konusunda BM Özel Raportörü
- Profesör Tomoya Obokata
- Norbert Altenkamp – Alman Bundestag Üyesi, Alman Bundestag’daki Uygur Dostluk Grubu’nun Kurucu Üyesi (video mesajı)
DUK tarafından düzenlenen Toplantılara katılan Misafir Katılımcılar Çin’in Doğu Türkistan’daki insanlık suçları ile etnik soykırım uygulamaları hakkında düşüncelerini ifade ettiler. Misafir konuşmacıların tümü Doğu Türkistan Türklerinin temel insanı hakları konusundaki barışçıl taleplerinde tamamen haklı olduklarını kendilerinin de Uygurların temel insani haklarını savunma ve Çin’in Uygur soykırımına karşı koyma kararlılıklarını yinelediler.
Kuşaklararası Diyalog ve Ortak Amaç Gündeme Getirildi
Doğu Türkistan(Uygur) Milli Kengeşi ile ve Uygur Gençlik Kurultayı ilk gün ortak çalışma ile başladı. Oturumlarda kuşaklar arası diyaloğu ve ortak amacı teşvik eden ortak bir programların uygulanmasının önemi hakkında görüşler ortaya konuldu.
Toplantılar ; iki yuvarlak masa , bir şömine sohbeti , sekiz Chatham House tarzı tartışma ve dört açık oturumdan oluşan dinamik ve çeşitli bir formatlarda yapılan oturumlarla devam etti. Konuşmacılar stratejik tartışmalar, hikaye anlatımı ve Planlama ve Uygulamada işbirliktelik konularında sunumlar yaptılar.
Her iki toplantıda ele alınan Ortak Konular Şunlar ;
- Çin’in diasporada yaşayan Uygurlara yönelik Sınır Aşan baskı,tehdit ve şantajları
- Doğu Türkistan davasında Evrensel yargı Kurulları ve yetkilerinin kullanımı ve BM insan hakları mekanizmalarıyla etkileşim de dahil olmak üzere adalete giden yasal yolların ısrarla tekip edilmesi
- Uygur gençliğinin ve kadınlarının hareketi sürdürme ve yönlendirmedeki kritik rolü
- Uygur dili, kültürü ve kimliğinin ciddi tehdit altında korunmasına yönelik stratejiler
- Uygur örgütleri arasında işbirliğini arttırmak, birleştirmek, kaynakları paylaşmak ve küresel hareketi güçlendirmek için daha gelişmiş iş birliği ortaya koymak
- Diasporadaki Uygur medyacılığının önemi — bağımsız medyanın çalışmaları Doğu TÜrkistan meselesine göre şekillendirme, Çin’in baskı ve soykırım cinayetlerini belge ve kanıtlara dayandırma – Uygur insan haklarının küresel savunuculuğunu güçlendirmeye yönelik çalışmalar
- Çin’in Uygurları Köle/İşçi olarak zorla çalıştırılmasının engellenmesi ve bunun için acilen yasal eyleme geçilmesi ve Çin’in uluslararası hesap verebilirlik noktasında uluslararası mekanizmaların katkılarını sağlamak ve bunları güçlü ve etkili bir şekilde kullanmanın yolları
- Uygur İnsan Hakları çalışmalarının/Aktivizminin geçmişi ve geleceği üzerine düşünceler ,Bu hareketin evrimini, stratejik yönünü ve öğrenilen dersleri incelemek
- Çin’in Toplama Kamplarından sağ kurtulanların birinci elden ifadeleri , mağdurlar için adalet, tanınma ve destek ihtiyacını vurgulamaktadır.
- Doğu Türkistan(Uygur) meselesinin karşılaştığı zorluklar ve krizler
- Bu konuda mevcut iç zorluklar, dış baskılar, kurumsal dayanıklılık ve jeopolitik değişimler dahil olmak üzere diğer tüm konularda samimi bir tartışmalar yapılmıştır.
- Doğu Türkistan meselesi(Uygur Sorunu) konusunda Öncelikler ve İlk’ler nelerdir ?
- Bu İlkler ve öncelikler arasında en önemli olarak; ilk Sırada Ne Olmalı?
- Doğu Türkistan meselesinin ayrıntılı olarak ele alınması. çok yönlü olarak araştırılması , Kısa, Orta ve uzun vadeli hedefleri belirlenmesi, öngörülerin tesbiti Doğu Türkistan meselesi için yeni imkanlar ve yeni enerjilerin harekete geçirilmesi
- Uygur gençlik hareketinin bir sonraki dönemde öncülük ve liderlik etme kapasitesini oluşturmak, bağlantı kurmak ve yansıtmak için güçlü ve güvenli bir alan yaratılması
Ortak Bildiri Yayınlandı
Toplantıların bitiminde Ortak bildiri yayınlandı. DUK Başkanı Turguncan Alauddin tarafından açıklanan bildirinin başlıklar halindeki özeti şöyle ;
- Her iki toplantıda dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan Uygur toplumlarının ve onların kurdukları STK.larının karşılıklı dayanışma, koordineli ve işbirliği içinde çalışması bir kez vurgulanmıştır.
- Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar başta diğer tüm Türk halklarının Çin tarafından ihlal edilen insan haklarının savunulmasına yılmadan yorulmadan devam edilecektir.
- Çin işgalindeki ana yurdumuz Doğu Türkistan için temel insan hakları, hukuk ve adalet ve özgürlük taleplerimizin barışçıl bir şekilde aranması konusundaki sarsılmaz bağlılığımızı bir kez daha önemle vurgulamak isteriz.
- Önceki yıllarda tesbit edilen ve mücadele tarihimize Münih Deklerasyonu olarak geçen belgesel tekrar oyalanmış ve oybirliği ile kabul ve teyit edilmiştir.
- Dünya Uygur Kurultayı olarak : düzenlediğimiz bu her 2 Toplantımıza katılarak bizlere güç veren Doğu Türkistanlı kardeşlerimize ve misafir olarak gelen ve kıtılımları ile bizlere katkı ve destek olan değerli katılımcılara, Paydaş kuruluşlara en derin minnet ve şükranlarımızı sunuyorum.
