BM.İnsan Hakları Yüksek Konseyi’nin Cenevre’deki merkezinde 16 Şubat günü toplanan  Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Uygulanıp uygulanmadığı ile ilgili   özel toplantının  73. oturumunda  Çin’in işgalindeki Uygur bölgesinde  kültürel haklar  bu konusundaki  uygulamaları  incelenmeye devam edildi.

Toplantı’da BM.Uzmanları  Çin  Temsilcisine son yıllarda Uygur  bölgesinde  binlerce Cami ve diğer ibadet yerlerinin ve yüzlerce yıllık anıtsal nitelikteki diğer kültürel eserlerin  neden yıktıklarını ve bu yıkımın  nedenlerini açıklamasını istedi. Ayrıca, özellikle  Hoten’e bağlı Kirye ilçesinde bulunan    800 yıllık Eyidgah(Bayram yeri)  camisinin neden yıkıldığını da sordu.

Çin  Temsilcileri verdiği cevapta Kirye’deki 800 yıllık Eyidgah Camisinin  “depreme dayanıklı olmadığı için ”  yıktıklarını iddia etti.

Bu akıl ve mantık dışı cevap toplantıda bulunanlar tarafından   gülünçle ve  sert tepki ile karşılandığı bildirildi.

Çin  işgal yönetimi Doğu Türkistan genelinde  kültürel ve özgün Uygur mimari eserleri  da sistematik bir asimilasyon ve soykırım süreci  ile tahrip ve yok ediyor.

Çin işgal yönetimi  bu  kültürel soykırım uygulamaları  ile  özellikle Kaşgar, Hoten, Yarkent ve Turfan  gibi  Türk kültürüne ait eserleri barındıran kültürel şehirlerdeki Uygur Türk dokusunu yok ederek   Doğu Türkistan’in tarihten beri Çin’e bağlı bir coğrafya olduğu iddiasını kanıtlamak ve bu kadim Türk  şehirlere Çinli bir görünüm verilmesini amaçlıyor.

Hoten’in  Kirye İlçesi ve 800 yıllık  Eyidgah Camisi

Kirye ilçesi, Doğu Türkistan’ın  Tarım Bölgesinin güney batısında,  Hoten Vilayetinin   Tibet sınırındaki karanlık dağlarının kuzey eteklerinde  yer alan en eski  yerleşim yerlerinden biridir. Bu kent  Uygur Türklerinin  kadim  kültür ve medeniyet izleri ile canlı örneklerinin en iyi korunduğu kadim bir yerleşim yeri  olarak bilinir.

İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlıların son yıllarında bu kente Kaşgar’daki ünlü Eyidgah Camisini hatırlatan Kirye/Eyidgah(Bayram namazlarının kılındığı Bayram yeri) camisi  adı  1237 yılında inşa edilmiştir.  Bu cami  günümüze kadar bölge halkı tarafından özenle korunmuştur. Çin işgal yönetimi 2017 yılında  800 yıl önce inşa edilen bu camiyi güya “Korunması  Gerekli  Ulusal Kültür Miras ve Anıt eser”  olarak ilan etmişti.

Doğu Türkistan üzerine araştırmalar yapan  Çin asıllı ABD’li uzman  Shawn Zhang’in  uydu görüntülerine göre yaptığı tesbitlere göre Çin yönetimi  800 yıllık  bu  tarihi camiyi  “Korunması Gereken Ulusal Miras” olarak ilan ettikten sonra daha 1 yıl dolmadan 2018 yılının  başlarında  yıkarak yok ettiği açıkladı.