Sevdiğinden ayrı kalmayı kabullenmeye çalışan bir Uygur sürgünü için kaybın doyumsuz acısı.

kaydeden Ruth Ingram

Suçu: Yurt dışında akrabası olduğu için “güvenilmez”.

Cezası: 16 yıl hapis.

Ancak Yalkun Uluyol’un babası “şanslıydı”. Amcalarından biri ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Şubat ayında İngiltere Dışişleri Komitesi’ne ifade veren 30 yaşındaki İstanbul merkezli Uygur sürgünü, ailesinin yürek parçalayıcı deneyimlerini katalogladı. Kaybolan otuz aile üyesinin listesini tutkulu ve ölçülü bir ses tonuyla inceledi. Polis raporları veya mahkeme duruşmaları olmadığından, babasının akıbetini ancak iki yıl süren aramanın ardından öğrenebildi ve hâlâ diğer aile üyelerinin kaybolduğu veya kaybolduğuna dair haberler alıyor. Bazıları uzun hapis cezalarına çarptırıldı; bazıları zorla çalıştırılıyor, bazıları ise tamamen ortadan kayboluyor.

Anlattığı hikayenin süslemeye ihtiyacı yoktu. Duruşmayı yöneten İngiliz milletvekili Alicia Kearnes, Yalkun’un Uygur anavatanında meydana gelen zulümlere ilişkin açıklamasını “Uygur halkının karşı karşıya olduğu gerçekliğe dair yürek burkan bir bakış; bir kayıp, zorla ayrılık, keder ve bilinmeyenin acısı.” Sözünü şu şekilde tamamladı: “ Sincan’da soykırım yaşanıyor .”

Mahkemede geçirdiği günün ardından “Acı Kış”a konuşan Uluyol, babasını en son 2016 yılında kız kardeşiyle birlikte ev ziyaretinde gördüğünü anlattı. Daha sonra, birkaç gün sonra polisin “onu aramaya gelmesinin” ardından çok geçmeden İstanbul’a döndüğünü öğrendi. Neredeyse sekiz yıldır sesini duymadı.

300 işçi çalıştıran başarılı bir kavun tüccarı olan babası Memet Yakup, doğduğu yer olan Kumul’un ünlü tatlı kavunlarını Çin’in güneydoğusundaki bir iç şehir olan Guangzhou’dan satıyordu. Yakup eğitime hararetle inanıyordu ama aynı zamanda çocuklarını kendi kültürlerine ve dillerine dahil etmek istiyordu. İlkokulu ağırlıklı olarak Han Çinlisi Kumul’da okuduktan sonra Yaqup, onları lise ve orta öğrenimlerini Uygur dilinde tamamlamaları için aile köylerindeki büyükanne ve büyükbabalarının yanına gönderdi . Orada Uygur tarihine ve kimliğine dair derin bir takdir geliştirdi.

Okuldan sonra İngilizce öğrenmesi için Malezya’ya gönderildi, ardından hem kendisi hem de kız kardeşi için Türkiye’de yüksek öğrenim gördü. Annesi de onlarla birlikte gitti ve memleketlerindeki kitlesel toplamalardan kaçtı.

Haber manşetleri başka vahşetlere kaymış olabilir ama Uluyol ve Uygur diasporası bilmemenin günlük eziyetini, uluslararası toplum tarafından dışlanmanın acısını ve hayatta kalanların suçluluk duygusunun yükünü yaşıyor. Uluyol, bazen bu yükün kaldırılamayacak kadar ağır olduğunu, halkının durumunun aciliyetini ve dünyanın Çin’e hesap sorması gerektiğini anlatmaya çalıştığını söyledi.

Uluyol, anne ve babasını ve vatanını kaybetmenin acısını yaşarken babasını ve ailenin diğer bireylerini bulma mücadelesini ve amaç arayışını “Acı Kış”ta anlattı.

Uygur bölgesinden insan hakları ihlallerine ilişkin haberler yayılmaya başladığından beri kendisini araştırmaya gömdü . Zamanını İstanbul Koç Üniversitesi’nde dış politika doktorası yapmakla, halkının ulusötesi baskısını ve zorla çalıştırılmasını araştırmak arasında gidip geliyor. Kasım 2023’te faaliyete geçen Uygur Hakları Gözlemcisi , halkının hem yurt içinde hem de yurt dışında karşılaştığı çeşitli sorunlar hakkında derinlemesine politika özetleri yayınlıyor.

Ancak son zamanlarda, Chen Quanguo’nun Tibet’teki muhalefeti bastırdıktan sonra ” merhamet göstermemek” üzere atandığı 2016’dan bu yana, Çin’in uzak kuzeybatı bölgesindeki Uygurlara ve Türk halklarına baskı yapan politikaların kendisi üzerindeki etkisi hakkında daha kişisel olarak konuşmaya başladı . ve “toplanması gereken herkesi toplayın.”

“İlk başta tüm bunların benim üzerimde yarattığı etkiyi bir kenara bırakma eğilimindeydim” diye itiraf etti. “Ama sonra tüm bunların beni ben yaptığını fark ettim.” Babasının tutuklanmasından bu yana trajedi ve gönül yarası Uluyol’un peşini bırakmadı. Sadece babasından, akıl hocasından ve arkadaşından kopmakla kalmadı, aynı zamanda annesine, kız kardeşine ve birdenbire onun sorumluluğu haline gelen başka bir amcasının üç çocuğuna bakmak üzere Türkiye’de başıboş bırakıldı. “Fakat Çin ile dış dünya arasındaki iletişim kesildiğinde kendi başının çaresine bakmak zorunda kalan tek genç Uygur ben değildim” dedi. “Yüzlerce kişiydik, bazıları geçinebilmek için uyuşturucuya ve suça başvuruyordu.”

Kendini birdenbire lisans programının son yılında, bakması gereken geniş bir ailenin yanında bulduğunda, sırf sofraya yemek koymak ve herkesin üniversite harçlarını karşılamak için üç işte çalışarak sıyrıldı. “Korkunç bir zamandı. Bu tür travmatik koşullarda sadece babamı ve ailemi kaybetmekle kalmadım, aynı zamanda hepimiz istemsiz mülteci haline geldik.”

2020 yılının yazında, 2014 yılında Türkiye’ye okumak için gelen çocukluk aşkı Rabia ile evlendi ancak trajik bir şekilde, doğuştan anormalliklerle doğan ve iki yıl boyunca birden fazla ameliyata ihtiyaç duyan kızları, Kasım 2023’te iki yaşındayken hayatını kaybetti. Baba olmuştum ve bunu kendi babamla paylaşmayı o kadar çok istiyordum ki” dedi. Düğününün ve kızının doğumunun fotoğraflarını, babasına bir şekilde ulaşabilecekleri umuduyla Çin’in sosyal medya platformu WeChat’te yayınlaması geri tepti. “Bu sadece evdeki herkes için sorunlara neden oldu” dedi. “Babamın baba olduğumu bilip bilmediğini bile bilmiyorum. Kızımın öldüğünü bilip bilmediğini bilmiyorum.”

Uluyol, vefatından yedi gün sonra AB Parlamentosu’nda Uygurların zorunlu çalıştırılması konusunda konuşma yapacaktı. “Karımla kalabilirdim ve birlikte yas tutabilirdik” dedi. “Fakat o anda gidip ifade vermek istediğimi fark ettim. Bu benim hayattaki misyonum ve varoluşumun sorumluluğuydu.”

“Gidip kendi hikayemi anlatmaya karar verdim” dedi. “Üzüntülerime rağmen ‘buradayım’ demek istedim.”

Din sosyolojisi alanında yüksek lisans öğrencisi olan Rabia, görevi Türkiye’nin dört bir yanındaki Uygur okullarına ve kurslarına giden çocukları desteklemek olan Ötkur Derneği’nin başkanlığını yapıyor. Her ikisi de diasporadaki fiili yetim gençlerin karşılaştığı travmayı ve psikolojik ihtiyaçları hafifletmeye kararlıdır.

Vatandaki yurttaşlarına “unutulmaz unutulmuşlar” diyor. “Onlar unutulmaz” dedi, “ama dünyanın büyük bir kısmı yoluna devam etti. Bunların unutulmasına izin vermemeliyiz.” “Acı Kış”a “Bu taşıması ağır bir yük” dedi.

İlk başta yoğun olarak hissedilen ve giderek hafifleyen fiziksel acının aksine, ” Uygurların acısı ve ıstırabı ilk başta sizi de çok etkiliyor ama hiçbir zaman geçmiyor” dedi. “Bu kalbimde bir delik. Rüyalarımda gördüğüm bir kabus.”

Acıyı motivasyona dönüştürerek baş etmeyi öğrendi. “Günlük hayatımı yaşamak zorundayım. Entelektüel olarak gelişmem gerekiyor. Daha iyi bir oğul, koca, kardeş ve Uygur olarak adım adım ilerlemeye çalışıyorum” dedi. “İnsanları olup bitenler konusunda ikna etmeye devam etmeliyim” dedi.

Kendisini tekrar tekrar babasının başarısız takibinin içinde bulduğu kabuslarla boğuşurken, kaybın ve ayrılığın acısı onu asla terk etmez. Evdekiler bunu başaramadığında özgür olmanın suçluluğu ona ağır geliyor. Mutlu olmak, tutkuyla yaşamak ve hayallerini gerçekleştirmek için çok çalışmak için çok çabalıyor. “Babamın benim için isteyeceği şeyin bu olduğunu biliyorum” dedi. “Kendime sürekli olarak bunun benim hatam olmadığını, babamın hatası olmadığını hatırlatmaya çalışıyorum. Bütün hataları yapan otoriter bir rejim var, acı çeken ise biziz.”

Hiçbir zaman yaşanmayacak anıları, artık ölen büyükanne ve büyükbabasıyla geçirebileceği zamanları, babasıyla asla yapamayacağı sohbetleri özlüyor. “Bu sadece onlarla konuşamamak değil; aynı zamanda artık onlarla konuşmanın imkansızlığıyla da ilgili” dedi.

“Acı hiçbir zaman kaybolmaz” dedi. “Aslında zaman geçtikçe daha da güçleniyor ve daha acı verici hale geliyor.” “Tüm bunlardan sorumlu olan kişileri sorumlu tutmak ve suçlarının bedelini ödemelerini sağlamak bizim ve benim için önemli” dedi.