UYGUR TÜRKLERİNİN SORUNLARI İÇİN TÜRKİYE NELER YAPABİLİR ?

Prof. Dr. Faruk Şen  (sen@tavak.de)

Türkiye Cumhuriyeti son yıllarda Myanmar’da Müslümanlara yapılan eziyetten, Somali’deki belirli kitlelerin sorunlarına, Rusya’daki Türk azınlıkların sorunlarından, Balkanlardan Bosnalı’lara kadar sahip çıkan bir ülke konumuna geldi. Belirli bir yerlerde bu ülkelerin iç politikalarına karışmak gibi görünse de biz bunlara devam ettik.

Bunların içinde Sahip Çıkılmayan 3 Türk gurubu bulunmaktadır ;

Türkiye’nin bugüne kadar yurt dışında yaşayıp sorunlarına sahip çıkılmayan 3 Türk grubu var.

1. Batı Trakya Türkleri :  Batı Trakya’da yaşayan 140 bin Türk oluşturuyor. Yunanlılar hala bunlara Müslüman Yunanlı’ tanımlayarak  her türlü haksızlığı yaparken pek fazla sesimiz çıkmıyor.
2. Irak Türkleri(Kerekük ve Diğer  Irak bölgelerinde yaşayan) Yanı Türkmenler :  Irak’ta yaşayan  ve sayıları 6,5 milyon olarak bildiğimiz Irak Türkmenleri vardır. Türkiye Cumhuriyeti devleti olarak en büyük eksikliğimiz, Irak  Türkmenlerine   karşı ilgisizliğimiz oluşturuyor. Nedense Hükümet her türlü olayın üstüne atlarken  Irak’ta yaşayan ve bir kısmı Şii olan  Türkmenler konusunda  sessiz kalıyoruz.
3. Dış Türklerden  en büyük haksızlık ettiğimiz kitle de Çin’de yaşayan Uygur Türkleri oluyor. Çin yapı olarak ilginç bir ülke. Son yıllarda  Çin’in  nüfusu 1,4 milyara çıktı. Toplam Çin nüfusunun  % 90’nı Han ırkından gelen  Çinliler oluşuturuyor.Kalan % 10’luk kesimi ise ler  55 ayrı etnik grup oluşturuyor.

Çin’de Yaşayan Uygur Türklerinin Konumu

Müslüman dendiği zaman Çin’de Müslüman olarak öngörülenler 20 ila 25 milyon arasında. Bu da nüfusun takriben % 1’ini oluşturuyor. Resmi rakamlara göre Çin’de yaşayan Uygur sayısı 9,5 milyon. Buna karşılık Uygur Türklerinin Münih’teki Uygur Türklerini temsil eden kuruluşların tahminlerine  göre bu  sayı 25 milyon olarak açıklanıyor.

Dünya çapında Uygur sorununa en fazla sahip çıkanlar ise,   ABD’nın finanse ettiği ve 1990 yılına kadar Münih’ten yayınlarını sürdüren Azatlık Radyosu (Radio Liberty= Free Europe)  radyosunda  çalışan Uygur Türkleri idi.Buna göre Uygur Türkleri yahut Çinlilerin tanımlamasına göre ” Şincang  Uygur  bölgesi ” bizim tarafımızdan Doğu Türkistan olarak adlandırılıyor.  Doğu Türkistan Türkleri , 1933-34 yıllarında Çin’de Doğu Türkistan İslam Cumhuriyet’i adıyla bir devlet kurmuş iseler de  bu devletin ömrü çok kısa sürmüştür. Daha sonra   Sovyetler Birliği’nin desteğiyle, 1944-49 yılları arasında Gulca merkezli Doğu Türkistan Cumhuriyet’ni  ilan etmiişlerdir. Ancak,bu devlet de Çinliler  tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Doğu Türkistan (Sincang)  Bölgesi’nin Önemi

Doğu Türkistan  bölgesi Çin için çok önemli. Çin’in en büyük Petrol ve doğalgaz  rezervi bu bölgede bulunuyor ve Çin tarafından çıkarılıyor.Bölge   tarihsel açıdan  çok önemli ve jeostratejik açıdan ciddi bir geçiş noktası olarak görülüyor. İpek yolunu tekrar canlandırmak isteyen Çin, Çin’den başlayıp Anadolu ve Akdeniz’den geçerek Avrupa’ya ulaşan eski İpek yolunu ticaret yolu olarak görmek istiyorlar. Eğer  bu  proje Çinlilerin düşündüğü gibi gerçekleşirse 60 ülkeyi kapsayacak ve bir birine bağlayacak  bir yol olacaktır.

Günümüzde Çinliler Uygur Türklerine kadar ciddi bir baskılar uyguluyorlar. Ben Uygur bölgesine iki kez gitme şansına sahip oldum. Buraya giden yabancılar özellikle diplomatlar ve sivil toplum kuruluşları temsilcileri sıkı bir kontrolle karşı karşıyalar. Çinlilerin Uygur bölgesine uyguladığı iki türlü ekonomik ve politik yaptırım var. Birincisi; 1991’de bu bölgenin Arap alfabesine geçmesi ve din adamlarının büyük bir çoğunlukla Suudi Arabistan’dan gelmesi. Bunlar katı bir din uygulaması yapıyorlar ve Uygur Türklerini bu uygulama ile dinden şekilci bir şekilde soğutmaya çalışıyorlar.

İkinci gelişme de Çinlilerin bu bölgedeki Uygurların ağırlığını azaltmak için Çinlileri bu bölgeye yollamak ve küçük ve orta işletme kriterleri çerçevesinde buraya gelen Çinlilere sıfır faiz ve uzun süreli  geri ödemeli krediler vermesi. Böylece bölgede ticaret tamamıyla Çinlilerin eline geçiyor. Uygur Türklerine kalan da tarım oluyor. Doğu Türkistan’da 700’ün üzerinde ürün yetiştiriliyor. Tabii bunların da  yıldan yıla piyasa değeri düştüğü için Uygur Türklerine fazla bir  kazanç sağlayamıyorlar. Uygurların yetişkin insanları bu baskı yüzünden kaçarak şansını Doğu Çin’de veya başka ülkelerde arıyorlar. Bu da Uygurlar için ayrı bir sorun oluşturuyor. Hedef, Uygur Türkleri üzerine ciddi bir baskı uygulamak, İslama karşı olan eğilimlerini Suudi Arabistan’dan gelen din adamlarının sertlikleri ile azaltmak olmuştur.

Türkiye Neler Yapabilir ? 

1.  Türkiye başkent Urumçi’de Uygur Türklerine yönelik  bir başkonsolosluk açması
2. Türk sivil toplum kuruluşlarının buralarda temsilcilik açmaları olumlu  katkılar sağlayabilecektir.

Ancak,Çin bu konularda oldukça duyarlı ve da  sert. Bu açıdan, Türkiye’ nin uluslar arası platformlarda  bu konularda daha çok sesini  çıkarması lazım.

ABD’de yaşayan Dünya Uygur Kurultayı Başkanı  Rabia Kadir’nın son 5  yılda  ciddi bir şekilde uluslar arazı toplumda  sesi yükselmişken, şimdi onunda sesinin büyük ölçüde kesildiğini görüyoruz.

Ben Urumçi ve Kaşgar’a gittiğim zaman hemen arkamıza Çinliler özel polislerini takmışlardı. Onlar da çok kaliteli olmadıkları için atlatmak fazla zor olmamıştı. Uygur Türkleri konusunda Türkiye’ nin daha akılcı bir politika sürdürmesi Çin’i bu konuda fazla sertliğe geçirmeyen bir politika ile Uygur Türklerinin haklarını koruması lazım. Uygur Türklerinin de hiçbir şekilde  şiddet ve silahlı  güç   burada bir devlet kuramayacaklarını anlamaları gerekir. Çinliler kendi Han grubu dışındakilere çocuk konusunda daha toleranslı davranıyorlar. Uygurlar daha çok çocuk yapabiliyorlar. Çin 1,4 milyar nüfusuyla eskiden, ekonomik, politik ve askeri olarak bir devdi. Şimdi  ise, ekonomisi günden güne kötüye giden ve  sallanan Çin’in korkuları daha da artacaktır.

Kaynak : http://www.brandday.net/uygur-turklerinin-sorunlari-ve-chp-olarak-neler-yapilabilir-makale,246.html