1. ABD’nin jandarmalığı Afganistan’da yenilgiye uğradı ve Vaşington Afganistan’ı büyük bir karmaşa ve bataklıkta bırakarak oradan ordusunu ve elini çekti. Bu  durum ise, çoktan beri Çin, Rusya, İran’ın istediği  bir  sonuç idi, onlar ABD ordusunun Afganistan’da bulunmasına karşıydılar. Pakistan burada kritik ülke, bir yandan Çin, bir yanda ABD ile ilişkisi var, Taliban’ın da kurucusu ve destekçisidir de aynı zamanda.

2. Afganistan şimdi Çin, Rusya, İran kıskacında bütünüyle. Taliban yöneticileri de her üç devlet ile anlaşmıştı.

Çin’in Taliban’dan en baş isteği: Şinjang (Doğu Türkistan)’daki Uygurlarla kesinlikle ilişki kurmaması, Uygur gruplarına silahlı eğitim vermemesi. Taliban bunu onayladı.

Rusya’nın da isteği, Orta Asya Cumhuriyetleri ve Kafkasya’daki Müslümanlarla ilişki kurmaması, onların silahlı örgütlerini eğitmemesi. Taliban bunu da onayladi.

İran’ın isteği Afganistan’da yaşayan  Şii  Hazaralara karşı bir harekette bulunmaması. Taliban bunu da onayladı (Gerçekten Afganistan’ın ortasındaki Hazaraların yaşadığı dağlık bölgede Talibanlar yok ve Hazaralara karşı bir saldırı yapmadılar, Hazaralar ilerde de bu özerk durumlarını koruyacaklar İran-Taliban arasındaki anlaşmaya dayanarak. Pakistan’ın içinde büyük bir Patan milli topluluğu var, Patanlar ile Paştunlar aynı topluluğun iki ülkede bölünmüş parçaları. Pakistan Talibanları yönettikçe, ülkesindeki patanların ilerde Paştunlarla birleşerek Pakistan’ı bölmesini önler (Bu aynı zamanda Pakistan’ın en büyük korkusudur!”

3. Geriye Orta Asya  Türkistan Cumhuriyetleri kalıyor: Taliban liderleri Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan ile de görüşerek anlaştılar. Sanırım Taliban bundan sonra kendi içindeki Orta Asya Cumhuriyetlerinde İslami idare kurmak isteyen Özbek, Türkmen, Tacik gruplarını  etkisiz hale getirip sessizleştirecek, bütünüyle ortadan kaldırmasa da, yapılan anlaşmaya göre. Bakalım bu ne kadar sürer (?)

4. Afganistan’daki Taliban rejiminin önünde şu 4 önemli sorun var:

1-) Tarihsel olarak Afganistan’da bir “Afgan milleti” yaratılamadı, bugün de yoktur. Afganistan’ın orta ve güneyinde ağırlıklı olarak Paştular (Paştunlar), kuzeyinde Hazaralar, Türkmenler, Özbekler, Tacikler, doğuda Beluçlar ve başkalar var. 33 milyonluk Afganistan’da Paştunlar %42, başka milli gruplarsa %58 oranındalar. Şimdiye kadar bütün Afgan kıralları Paştunlar arasından çıktı ve Talibanların büyük çoğunluğu da Paştundur. Taliban yine Paştun baskıcı siyaseti uygularsa, öbür milli toplulukları dışlarlar ve hiç bir zaman sağlıklı ortak bir “Afgan halkı” bilinci gelişmeden kalır. Bunu ben Taliban’ın başarabileceğine inanmıyorum, onlar ne kadar İslamcı bir siyaset yürütseler de onların Paştun ırkçı görüşü ağır basacak ve başka milli grupları yönetime getirmeyecekler, onlara eşit haklar vermeyecekler.

2-) Baskıcı dinci siyaset: Taliban’ın en büyük sorunu bu olacaktır, topluma kendi görüşlerini baskıcı olarak yerleştirmeye çalışacaklar, kadın haklarını çok daha kısıtlayacaklar, ülkede bir terror estireceklerdir Stalin, Mao ve Hitler rejimine benzer olarak. Bu da Taliban rejimini çökertecek başka bir sorundur.

3-) Afganistan’da en temel insan ve demokratik haklar engellendikçe, ülkede ilerleme-gelişme, refah olamayacak, Afganistan daha da büyük yoksulluk batağına batacaktır. Bundan kurtulmanın tek yolu, Taliban’ın şimdiye dek yürüttüğü bu çağdışı dinci ideolojisinden vazgeçmesidir. Bu da olmayacağına göre, Afganistan cahilliğin karanlığına girecektir.

4-) Dış ülkelerle yürütülecek ilişkiler: Bu daha çok Çin, Rusya, İran’ın Taliban rejimine verecekleri destek ve onlardan isteyecekleri ödünlere bağlı olacaktır. Taliban Afganistan’ın kalkınması için en başta Çin’den gelecek sermaye, altyapı kredilelerine bağımlı olacaktır. Çin’in maddi yardımı olmadan Afganistan ayakta duramayacaktır, bu da Çin’i Afganistan’da en etkili ülke durumuna getirecektir. Taliban gelir kaynağı olarak uyuşturucu ticaretine de bağımlı olacaktır. Pakistan şimdiye kadar kendi projesi olan Talibanları askeri yönden stratejik savaş yardımı sağladı, bunu sürdürecektir, bu aynı şekilde Pakistan’ı da parçalayabilir. Pakistan böyle bir kumarın içinde varlığını sürdürmeye çalışacak.

 ABD’nin kazancı nedir bu işten?

Vaşington kendi sırtındaki Afganistan yükünü ortaya atarak Çin, Rusya, İran ve başka ülkelere dedi: “Hadi şimdi siz yüklenin bu yükü ve Afganistan sorunuyla siz uğraşın!”

ABD’nin Afganistan’dan çekilişine en çok sevinen ülke kuşkusuz Çin’dir ve buraya balıklama girecektir!

Çünkü Çin’in şu 3 büyük avantajı var:

1) Büyük bir ekonomik güç;

2) Dünyanın en büyük süper gücü olarak ABD’yi geçerek 1. koltuğa oturmak istiyor;

3)  Afganistan üzerinden   dünyanın her yerine taşmak ve  yayılmak istiyor!

Afganistan önemli bir sıçrama tahtası Peking için!

SONUÇ : Bu durumdan en kazançlı çıkan ülke tartışmasız Çin’dir.

Eğer Vaşington bilerek Çin’i Afganistan’a sokarak onu bir tuzağa düşürmüyorsa?

Timur (Benden bu kadar)