17 Aralık 2025

LİDERİMİZ İSA YUSUF ALPTEKİN’İ VEFATININ 30.YILINDA RAHMET,MİNNET VE SAYGI İLE ARNIYORUZ!

Doğu Türkistan Cumhuriyetini Stalin’in yardımı ile ortadan kaldıran Mao önderliğindeki ÇKP kızıl Ordusunun Doğu Türkistan topraklarını işgali üzerine “Vatan İçin Vatandan Ayrılma “Şiarı ile 1949’de ülkesinden Mücadele arkadaşı Mehmet Emin Buğra ile birlikte Yurt dışında 1950’lı yılların başlarında mücadele arkadaşı Mehmet Emin Buğra ile birlikte Türkiye merkezli başlattıkları

İSA YUSUF ALPTEKİN’İ ANALIM…

(1901- 17 Aralık 1995)

“Gönül arzu eder ki, Türkistan meselesinin halledilmesi davasında öncülük şerefi, Türkiye’nin hakkı olsun”.

İsa YUSUF ALPTEKİN’NİN

MÜCADELELİ HAYATI

İsa Yusuf ALPTEKİN ömrünü Doğu Türkistan halkının hak ve hürriyetlerini savunmakla geçirdi.

Çin Cumhuriyeti’nin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin genel sekreteri idi.

İsa Yusuf, 1901 yılında Doğu Türkistan’ın Kaşgar vilayeti Yenihisar kasabasında doğdu. Öğrenimini Doğu Türkistan’da tamamladıktan Çin’de medrese tahsili gördü.

İsa Yusuf, 1923’te Batı Türkistan’da Endican ve Taşkent’te memurluk yaptı.

Sincan eyaletinde memurluk yaptı. 1926 yılında Sovyetler Birliği’ne Andican konsolosluğuna yazıcı olarak gönderildi.

Hoca NİYAZ tarafından 1931’de başlatılan bağımsızlık hareketi başladı. İsa Yusuf, Sincan eyaleti valisinin zulmü hakkında Çin hükümetine bilgi aktardı. Bu durumun önlenmesini, aksi takdirde ayaklanmanın yayılacağını bildirmişti.

Alptekin, Haziran 1932’de Pekin’e gitti. Doğu Türkistanlı Vatandaşlar Cemiyeti’ni kurdu ve Nankin’de dergiler çıkararak Doğu Türkistan’ın özerklik haklarını genişlettirmeye çalıştı. 18 Eylül 1936’da Çin Millet Meclisi üyeliğine seçildi. 1938’de Japon-Çin anlaşmazlığı konusunda İslâm dünyasını bilgilendirmek üzere görevlendirildi. Lübnan, İran, Afganistan ve Türkiye’yi ziyaret etti

DOĞU TÜRKİSTAN’DA BAŞLAYAN AYAKLANMALAR

Çinliler’in baskıları yüzünden 21 Eylül 1944’te Ali Han TÖRE liderliğinde Çin’e karşı ayaklanma başladı ve 12 Kasım’da Şarkî Türkistan Cumhuriyeti kuruldu.

Çin, görüşmeler için Mesut Sabri Baykozi, Mehmet Emin Buğra ve İsa Yusuf Bey’in Urumçi’ye gitmelerine izin verdi. Görüşmeler sonucunda 2 Ocak 1946’da, Mehmet Emin Buğra ve İsa Yusuf Bey’in de aralarında bulunduğu bir karma hükümet kuruldu.

İsa Yusuf Bey, Urumçi’de Gençler Teşkilâtı’nın Doğu Türkistan şubesini açtı. Altay Neşriyat Evi’ni kurarak Erk adıyla gazete çıkarmaya başladı. 1947’de kurulan Mesut Sabri Baykozı Doğu Türkistan hükûmetine girdi ve genel sekreterliğine getirildi.

17 Temmuz 1948’de Rus aleyhtarı politikalar izlediği gerekçesiyle hükümet azledildi. Bu sırada Kızıl Çin tehlikesi had safhaya ulaşmıştı.

YUSUF ALPTEKİN’NİN ÇİN’DEN AYRILMASI

İsa Yusuf Bey ve arkadaşları, Kızıl Çin karşı koymaya yeterli olmadığı kanaatine vararak göç etme kararı aldılar.

İsa Yusuf, 1949’da Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun Doğu Türkistan’da konuşlandırılması ile birlikte 21 Ekim 1949 tarihinde kalabalık bir grupla Doğu Türkistan’dan ayrıldı.

İsa Yusuf, 20 Aralık’ta Ladak’a ve oradan Keşmir’in başşehri Srinagar’a hareket etti. Hindistan’ın Keşmir eyaletine sığındı. Bu arada Mehmet Emin Buğra ile birlikte Tibet üzerinden Hindistan’a gitmek isteyen Kazak Türkleri’ne yardım etmeye çalıştı.

İsa Yusuf, 6 Ocak 1952’de Türkiye’ye hareket etti. Aynı tarihlerde Mehmet Emin Buğra da Türkiye’ye geldi. 1952 yılı sonundan itibaren Doğu Türkistanlılar Türkiye’ye yerleşmeye başladı.

Türkiye’de bir taraftan yaptıkları ziyaretler, diğer taraftan basın yoluyla davalarını anlatma gayretleri sonunda Bakanlar Kurulu, 13 Mart 1952 tarihinde 1850 Doğu Türkistanlı’nın iskânlı göçmen olarak Türkiye’ye yerleşmesine izin verdi.

YUSUF ALPTEKİN’NİN TÜRKİYE’Kİ FAALİYETLERİ VE ÖLÜMÜ.

İsa Yusuf Bey ailesiyle birlikte Haziran 1954’te Türkiye’ye geldi.

Türkiye’ye gelir gelmez İstanbul’da Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyetini kuran İsa Yusuf Alptekin ‘Doğu Türkistan Sesi’ dergisini çıkararak Doğu Türkistan sorununun dünya kamuoyuna anlatılmasına yoğunlaştı.

İsa Yusuf, Yabancı ülke yöneticileri nezdinde olduğu kadar Türkiye hükûmetleri nezdinde de Doğu Türkistan davasının anlatılması için mücadele verdi.

Parti liderleri, başbakan ve cumhurbaşkanlarıyla görüştü.

4 Aralık 1957’de Türk vatandaşlığına kabul edildi.

1960’ta kurulan Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti’ne Mehmet Emin Buğra’nın 14 Haziran 1965’te vefatından sonra İsa Yusuf başkan oldu. 1978’de geçirdiği bir trafik kazası neticesinde uzun süre hastahanede kaldı ve cemiyetin başkanlığından ayrıldı.

İsa Yusuf Alptekin, 1984’te Doğu Türkistan’ın Sesi adıyla Türkçe, Arapça ve İngilizce bir dergi yayımlamaya başladı. Türkistan meselesinin şiddetten ziyade akılla diplomatla halledileceğine inanmıştı. Gençlik yıllarında başlayan mücadele hayatı hicretler, eziyetler, türlü sıkıntılarla sürmüş, hürriyet aşkı bir asra yaklaşan ömrünün son günlerinde dahi canlılığını korumuştur.

İsa Yusuf davasını anlatmak üzere 1970 yılına kadar üç defa dünya seyahatine çıktı ve birçok ülkeyi dolaştı. Başta Asya-Afrika Konferansı, Dünya İslâm Birliği ve Dünya İslâm Kongresi olmak üzere pek çok uluslararası konferansa katıldı ve devlet büyükleriyle görüştü. Bir konuşmasında, “Gönül arzu eder ki, Türkistan meselesinin halledilmesi davasında öncülük şerefi, Türkiye’nin hakkı olsun” dedi.

İsa Yusuf’un konularla ilgili eserleri var. Unutulan Vatan Doğu Türkistan (East Turkestan: The Forgotten Land), Seha Yayıncılık, İstanbul, 1999.

İsa Yusuf, 17 Aralık 1995 gecesi vefat etti. Oğlu Erkin Alptekin de Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin eylemcisi olarak tanınmaktadır.

Dava adamı Yusuf Alptekin kendisi gibi dava adamları olan Alparslan Türkeş, Kırım Lider Mustafa Cemiloğlu gibi birçok kişilerle diyalogları olmuştur.

RUHLARINIZ ŞAD MEKANLARINIZ CENNET OLSUN…

Derleyen: Sefer EREN