TÜRKİSTAN DEVLETLERİ ÇİN’İN MÜSLÜMAN TÜRK SOYKIRIMINA NEDEN SUSKUN KALIYOR ?

UYGUR HABER VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (UYHAM)

Çekya(Prag) merkezli Azatlık (Radio Liberty= RL)Radyosunda Orta Asya’da yer alan Türkistan devletlerinin Çin’in işgali altındaki Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlar başta diğer Türklere yönelik acımasız soykırım politikasına sessiz kalmasının tarihsel ve siyasi nedenlerini analiz eden bir haber analiz (makale) yayınlandı.

Makale’de en çekici olan ifadeler ise, “Kazakistan ve Kırgızistan’ın bu sorundan kaçamayacağı kanıtlanmıştır.” denildi. Kazakistan ve Kırgızistan, Çin’in artık Sincan olarak adlandırdığı Doğu Türkistan bölgesiyle binlerce yıllık ortak tarih ve kültürel bağlara ve çok sıkı ticari ve ekonomik ilişkilere sahiptir. Bu ontak geçmişe sahip komşu ve kardeş ülkelerde yaşayan halklar arasında “Bu ülkelerden birinde büyük bir kaza olursa, bunun diğer ülkelerde etki göstermemesi imkansızdır veya etkileşme ihtimali yok denecek kadar azdır.

Makaleye göre, Orta Asya’daki Uygurların bağımsızlık hareketleri, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından çok aktif hale geldi.  Ancan bu durumdan çok endişe eden ve korkan Çin, Nisan 1996’da Şanghay’da Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Rusya ile ortak bir sınır anlaşması imzaladı. Anlaşmaya göre Kazakistan ve Kırgızistan, ülklerinde yaşayan Uygurların her türlü siyasi ve kültürel faaliyetlerini ayrılıkçı hareket olarak tanımlanıyor ve bu faaliyetlere izin vermeyecek ve ayrıca desteklemeyecek. Bu ortak sınır anlaşmasından sonra ise Ardından Şanghay İşbirliği Örgütü(ŞİÖ) kuruldu. Çin, bu anlaşmadan sonra içte ve dışta Uygurlara karşı büyük bir baskı ve zulüm uygulamaya başladı. Kazakistan ve Kırgızistan sadece Uygurların faaliyetlerini yasaklayarak engellemekle kalmadı, bu faaliyetlerin öncülerini bu anlaşma gereğince onların düşmanları olan Çin’e iade etti.

Makaleye göre Türkistan ülkeleri yönetimleri ne olursa olsun sonuçta Uygur meselesinden kaçması mümkün görünmüyor.  Çin, 2000 yılından bu yana bu ülkelere çok büyük ve yoğun bir şekilde yatırımlar yaptı ve özellikle 2008’deki küresel ekonomik krizin ardından Orta Asya ülkeleri büyük ölçüde Çin ekonomisine bağımlı bir hale geldiler.

Çin’in 2017’den sonra Uygur bölgesinde baskıcı ve zulüm politikalarının şiddetini arttırmasından bu yana Orta Asya ülkelerini adeta görmezden geliyor. Anack Çin’in son toplu tutuklama ve Çin tipi Toplama Kampları uygulamaları ile tutuklanarak kamplara kapatılan,bu kamplarda işkence gören ve öldürülenlerin arasında binlerce Kazak ve Kırgız’ın da olduğu ortaya çıktıktan sonra Çin ile bu ülkeler arasında bu konu sorun olmaya başladı. 

Kazakistan’daki Anayurt İnsan hakları Örgütü’nün eski başkanı Serikjan Bilaşoğlu, Çin toplama akamplarındaki Kazakları kurtarması için Kazakistan hükümetine karşı bir baskı kampanyası başlattı. 

Şu anda, Kazakistan ve Kırgızistan hükümetleri, Çin’in Uygur bölgesindeki işledikleri suçlara karşı kendi halklarının hoşnutsuzluğuyla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. 

Sonuçta Kazakistan ve Kırgizistan yönetimleri Çin’in Doğu TÜrkistan’daki baskı ve zulüm icraatları ile Toplama kampları uygulamalarına karşı kendi kamu oylarından gelen baskılar sonucu bu konuda Çin yönetimine karşı tepki göstermek zorunda kalmıştır.

Makale şu çarpıcı ve dikkat çeken çümleler ile sonlanıyor ;

“ Ortaya çıkan bu mevcut durum, Uygur bölgesindeki Kardeşinin başı belaya gerdiğinde ,diğer tarafta yaşayan Kardeşlerin buna kayıtsız kalamayacağı kanuniyetinin gerçek olduğunu ortaya kaymaktadır.”

https://www.rfa.org/uyghur/qisqa_xewer/ottura-asiya-xitay-09232020192436.html